Probiotyk, postbiotyk i prebiotyk – podobieństwa i różnice

Tym, co probiotyki, postbiotyki i prebiotyki łączy jest fakt, że wszystkie one są substancjami mającymi znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie jelit. Mimo zbliżonej nomenklatury różnią się jednak między sobą wpływem na funkcjonowanie mikrobioty jelitowej.

Warto przypomnieć, czym jest mikrobiota jelitowa (zwana także florą jelitową). W pewnym uproszczeniu stanowi ona złożoną społeczność mikroorganizmów, które zamieszkują układ pokarmowy, w szczególności jelita. W jej skład wchodzą m.in. bakterie, wirusy i grzyby, które wspólnie tworzą ekosystem odgrywający kluczową dla zdrowia człowieka rolę.

Probiotyki, postbiotyki i prebiotyki – definicje

Probiotyki, prebiotyki i postbiotyki, choć wszystkie mają za zadanie wspierać poprawną pracę układu pokarmowego, znacząco różnią się między sobą.

1. Probiotyki – to żywe mikroorganizmy, które, podawane w odpowiednich ilościach, mają korzystny wpływ na zdrowie gospodarza.

Ich źródłem są zazwyczaj bakterie kwasu mlekowego jak Lactobacillus i Bifidobacterium, czy niektóre drożdże, np. Saccharomyces boulardii. Co ważne, probiotyki charakteryzują się udowodnionym klinicznie działaniem oraz pochodzą z przewodu pokarmowego człowieka. Zatem, produkty kiszone nie są probiotykami, a jedynie zawierają szczepy probiotyczne.

Jedną z cech probiotyków jest ich zdolność do kolonizacji jelita, co pomaga w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej przewodu pokarmowego, poprawie trawienia oraz produkcji witamin. Dzięki temu wzmocnieniu ulega także bariera jelitowa.

2. Postbiotyki – są ściśle związane z działaniem probiotyków, ponieważ stanowią produkty lub metabolity, powstające w wyniku działalności mikroorganizmków bytujących w przewodzie pokarmowym np. bakterii jelitowych. Składniki te mogą powstawać podczas fermentacji w jelitach jak np. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), w tym kwas masłowy czy kwas propionowy.

Źródłem postbiotyków są substancje naturalnie wytwarzane przez mikroorganizmy bytujące w przewodzie pokarmowym. Postbiotyki mogą byc także suplementowane.

Ich zadaniem jest wzmacnianie bariery jelitowej, wspieranie układu odpornościowego oraz modulowanie sygnałów między mikrobiotą a organizmem. Wykazują też wpływ na funkcjonowanie układu immunologicznego poprzez m.in. działanie przeciwzapalne. Ich wykorzystywanie przez organizm człowieka w procesach fizjologicznych jest przedmiotem badań.

3. Prebiotyki to nieulegające trawieniu składniki pokarmowe, które stymulują wzrost lub aktywność pożytecznych bakterii w jelitach (głównie bakterii z rodzaju Bifidobacterium i bakterii kwasu mlekowego).

Źródłem prebiotyków są różne frakcje błonnika pokarmowego oraz oligosacharydów, np. inulina, fruktooligosacharydy (FOS), galaktooligosacharydy (GOS), ale także beta-glukan i inne frakcje błonnika rozpuszczalnego.

Prebiotyki stanowią pożywkę dla probiotyków. Pomagają utrzymać równowagę mikrobiologiczną w jelitach poprzez stymulację wzrostu korzystnych dla zdrowia układu pokarmowego mikroorganizmów.

Różne role, jeden synergiczny układ

Chociaż probiotyki, postbiotyki i prebiotyki różnią się od siebie w znaczny sposób, w praktyce tworzą pewien synergiczny układ, wspomagający utrzymanie zdrowego układu pokarmowego. Wszystkie mają na celu wsparcie właściwego funkcjonowania jelit, a przez to zdrowia człowieka. Mają one nierozerwalny związek z mikrobiotą jelitową – każda z grup związków wpływa na mikrobiotę, jednak w nieco inny sposób: prebiotyki wspomagają wzrost korzystnych mikroorganizmów, probiotyki dostarczają żywych kultur bakterii, natomiast postbiotyki są produktami przemiany materii żyjących w jelitach mikroorganizmów, mogącymi wpływać na mikrobiotę jelitową, jak i na organizm człowieka. Co ciekawe, postbiotyk taki jak maślan może pełnić również funkcje prebiotyczne i wspierać wzrost prawidłowej mikrobioty jelitowej.

Zarówno probiotyki, postbiotyki, jak i prebiotyki pełnią znaczącą funkcję w modulacji układu odpornościowego, wspierając jego funkcjonowanie, a także zmniejszając ryzyko chorób i zaburzeń pracy przewodu pokarmowego związanych z zaburzeniami mikroflory jelitowej.

Każda z tych grup ma nieco odmienną funkcję w utrzymywaniu prawidłowej pracy jelit, jednak ich działanie wspiera równowagę mikrobiologiczną układu pokarmowego całego organizmu. Zachowaniu tej równowagi służy dbałość o dietę oraz obecność w niej zarówno probiotyków, jak i prebiotyków, a w przypadku braku możliwości ich spożywania także samych metabolitów – takich jak kwas masłowy (w postaci maślanu sodu).