Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, niedocenione źródło zdrowych jelit.

Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFAs – Short-Chain Fatty Acids) to grupa organicznych związków chemicznych, które składają się z krótkiego łańcucha węglowego. SCFAs są produktem beztlenowej fermentacji węglowodanów złożonych, w tym błonnika pokarmowego przez bakterie zasiedlające jelito grube. Niedobory SCFAs mogą być przyczyną wielu problemów zdrowotnych min. stanów zapalnych jelit, cukrzycy, otyłości, alergii.
 
Trzy główne krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe to:

– kwas octowy (acetic acid): jest najbardziej powszechnym SCFA, może być wykorzystywany jako substrat energetyczny w organizmie, istotną właściwością kwasu octowego jest regulacja apetytu: wpływa on na ośrodek głodu i sytości zlokalizowany w podwzgórzu, powodując utratę apetytu, co może znaleźć zastosowanie w leczeniu otyłości,

– kwas propionowy (propionic acid): pełni różne funkcje, w tym dostarczanie energii oraz wpływanie na metabolizm glukozy i lipidów,

-kwas masłowy (butyric acid-kwas masłowy): stanowi główne źródło energii dla komórek nabłonka jelitowego odżywia je i zapewnia prawidłowe funkcjonowanie; jest uważany za szczególnie istotny dla zdrowia jelit.

Podstawowe źródła krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych

Substratami wykorzystywanymi przez bakterie jelitowe do syntezy SCFA są min. błonnik pokarmowy, skrobia oporna, inulina(prebiotyk), laktoza, sorbitol i mannitol (alkohole). Obecność tych substratów w przewodzie pokarmowym człowieka w znacznym stopniu zależy od jakości naszej diety. Bogatym źródłem błonnika pokarmowego i skrobi opornej są produkty ziarniste, pieczywo razowe, grube kasze, ciemne makarony, otręby, nasiona, orzechy, warzywa: fasola, groch, kapusta, marchew, szpinak, buraki oraz owoce: jagody, porzeczki, jabłka, gruszki, suszone owoce. Jeśli nakarmimy nasze pożyteczne bakterie produktami bogatymi w błonnik, to spowodują one jego fermentację, a w efekcie będą miały one energię potrzebną do życia, zwiększając produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.

Znaczenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych dla zdrowia

1. SCFAs obniżają pH, czyli zakwaszają wnętrze jelit, dzięki czemu zwiększa się wchłaniania wapnia, żelaza i magnezu. Dodatkowo kwaśne środowisko hamuje namnażanie bakterii chorobotwórczych. Ponadto maślan bierze udział w utrzymaniu beztlenowych warunków w środowisku jelita i wspomaga rozwój pożytecznych bakterii beztlenowych, które przyczyniają się do fermentacji i trawienia pokarmu.
2. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe zapewniają prawidłowe funkcjonowanie jelit. Wywierają na nie efekt troficzny, który polega na przyspieszaniu procesu gojenia oraz regeneracji nabłonka jelita.
3. Kwas masłowy odgrywa kluczową rolę w odnowie i zapewnieniu właściwej przepuszczalności nabłonka jelit. We wnętrzu jelit żyją miliardy bakterii, a efektem ich rozpadu często są toksyny bakteryjne, endotoksyny, metabolity bakteryjne czy biogenne, które przy nieszczelnej barierze nabłonka jelitowego mogą dostać się do naszego krwiobiegu   i spowodować przewlekły stan zapalny, a tym samym negatywnie wpływać na cały organizm.
4. SCFAs odgrywają ważną rolę wfunkcjonowaniu układu immunologicznego. Utrzymują równowagę pomiędzy florą bakteryjną jelita i układem odpornościowym. Można je uznać za komunikatory pomiędzy florą bakteryjną jelita a układem immunologicznym. Przypisuje się im działanie przeciwzapalne.
5. Kwas masłowy wykazuje działanie przeciwnowotworowe. Pobudza on proliferację (namnażanie) prawidłowych komórek nabłonka błony śluzowej jelita, ale także hamuje proliferację komórek zmienionych nowotworowo. Bierze również udział w indukowaniu procesu apoptozy – samobójczej śmierci nieprawidłowych komórek jelita grubego.
6. Korzystnie wpływają na leczenie zaparć, ponieważ pomagają przywrócić prawidłową perystaltykę jelit.
7. Odgrywają istotna rolę w leczeniu biegunek, bowiem mają zdolności do regulacji procesów wchłaniania zwrotnego wody i sodu w jelicie. Tym samym pozwalają uniknąć odwodnienia, które bardzo często towarzyszy biegunce.
8. SCFAs odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej, dlatego są pomocne w leczeniu dysbiozy po długotrwale stosowanej antybiotykoterapii.
9. Istnieją dowody na to, że SCFAs wpływają na metabolizm węglowodanów i lipidów. Kwas masłowy korzystnie wpływa na gospodarkę węglowodanową poprzez zmniejszenie wytwarzania glukozy w wątrobie oraz zwiększenie wrażliwości na insulinę. Wpływ kwasu masłowego na metabolizm lipidów polega między innymi na zwiększeniu utleniania kwasów tłuszczowych i wydatku energetycznego.

Badania nad rolą krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych w organizmie są nadal w toku, a dokładne mechanizmy i korzyści zdrowotne wymagają dalszych badań.