Najczęstsze przyczyny zaparć, ich objawy, metody leczenia i zapobiegania

Zaparciem określa się niewystarczającą ilość wypróżnień oraz współwystępujące z tej przyczyny dolegliwości. Jeśli częstotliwość defekacji jest mniejsza niż dwa razy na tydzień i towarzyszą temu problemy z zapoczątkowaniu wypróżniania wraz z koniecznością mocnego, bolesnego parcia, możemy mówić o zaparciu lub zatwardzeniu. Jeżeli występują one przez dłuższy czas, to najczęściej ich powodów należy szukać w zaburzeniach czynnościowych jelit, nie związanych z chorobami organicznymi i można je wyeliminować dzięki zmianie codziennych nawyków tj. ruch fizyczny i właściwa ilość błonnika w przyjmowanych pokarmach i odpowiednia ilość płynów.

Przyczyny zaparć

Przyczyny zaparć mogą zależeć od wydłużenia czasu tzw. pasażu jelitowego lub od zaburzenia i problemów w samym akcie oddawania stolca. Obie z tych przyczyn mogą być wywołane zmianami czynnościowymi lub organicznymi. W pierwszej sytuacji można znaleźć przyczynę w zaburzeniach metabolizmu lub na skutek drastycznych zmian w diecie oraz po przyjmowanie leków. Najczęściej jednak występuje w tym przypadku tzw. zaparcie idiopatyczne, polegające na zwolnieniu całkowitego lub odcinkowego pasażu stolca przez jelito grube co jest związane nieprawidłowym działaniem mięśni dna miednicy. Bardzo często zaparcie ma również tło psychosomatyczne, jak w zespole jelita drażliwego (IBS), a jego podłoże nie jest do końca poznane.
Oprócz przyczyn czynnościowych, które są najczęstszym podłożem problemów z wypróżnianiem, należy zwrócić uwagę na inne możliwe powody, których skutkami są te objawy. Wśród wielu z nich należy wymienić przyjmowanie różnego rodzajów leków tj. przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych, przeciwdrgawkowych, leków zawierających wapń lub glin, preparaty żelaza, klonidynę, wpływ mogą mieć także leki przeciw nadciśnieniu, a nawet środki antykoncepcyjne.

Zaparcia jako objaw chorób

Oczywistym jest, że przyczyn zaparć możemy poszukiwać w szerokiej gamie jednostek chorobowych, których przebieg skutkować może zaburzeniami w wypróżnianiu. Do takich chorób zaliczamy:

• choroby okrężnicy,
• uchyłkowatość jelita grubego,
• nowotwory,
• choroba Leśniowskiego i Crohna,
• przepuklina,
• skręt jelit,
• zwężenie odbytu,
• guzki krwawnicze,
• szczelina odbytu,
• wypadanie odbytnicy.

Ponadto przyczynami mogą być również choroby miednicy mniejszej (guzy jajnika i macicy, endometrioza), choroby obwodowego układu nerwowego – choroba Hirschsprunga, choroba Chagasa, neuropatia autonomiczna (np. cukrzycowa), rzekoma niedrożność jelit, choroby ośrodkowego układu nerwowego (choroby naczyniowe mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona). Objawy zaparć mogą również towarzyszyć kobietom w ciąży.

Sposoby na zaparcia

Praktyczne wskazówki dla sprawnego funkcjonowania jelit
Aby samodzielnie poprawić pracę jelit i jednocześnie pozbyć się zaparć, należy w pierwszej kolejności zadbać o właściwe nawyki żywieniowe. Z obserwacji, popartych w licznych badaniach, wynika, że spożywanie odpowiedniej ilości włókien roślinnych nieulegających trawieniu (błonnika) znacznie poprawia pracę jelit i rytm wypróżnień. Bogatym źródłem błonnika są otręby pszenne (3–4 łyżki stołowe zawierają 15–20 g błonnika), około 5 g błonnika zawarte jest w 3 jabłkach, 5 bananach, 2 pomarańczach lub gruszkach. Jednak oprócz samych produktów bogatych w błonnik, konieczne jest przyjmowanie właściwej ilości płynów, których dzienną ilość szacuje się na 30ml / kg masy ciała / dobę. Należy również wprowadzić do podstawowych nawyków aktywność fizyczną, która stymuluje ruchy perystaltyczne jelit i przyspiesza pasaż jelitowy treści pokarmowej.

Nagła zmiana rytmu wypróżnień w kierunku zaparcia może być skutkiem istotnych chorób, w tym takich, w których opóźnienie rozpoznania może być potencjalnie groźne, dlatego gdy je zaobserwujemy, powinniśmy udać się do lekarza, który najpierw zbierze wywiad dotyczący okoliczności pojawienia się zaparć, wyglądu stolca i objawów towarzyszących. Często zaparcia są spowodowane przyjmowanymi lekami, warto być przygotowanym na podanie tych informacji i spisać je na kartce przed wizytą. W celu dalszej diagnozy, lekarz może zlecić dalsze badania lub zaproponuje postępowanie zależne od zidentyfikowanych przyczyn, może to być odstawienie/zmianę leków lub rewizje dietetyczne. Dość rzadko pojawia się potrzeba badań manometrycznych odbytnicy, oceny radiologicznej aktu defekacji (defekografia) i innych wysokospecjalistycznych badań.