Jak emocje wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego?
Stres może mieć znaczący wpływ na układ pokarmowy i przyczyniać się do rozwoju różnych chorób oraz dolegliwości. Redukcja stresu poprzez stosowanie technik relaksacyjnych, regularną aktywność fizyczną, zdrową dietę i odpowiednią ilość snu, może pomóc w łagodzeniu objawów i zapobieganiu wielu chorobom układu pokarmowego.
ENS, czyli jelitowy układ nerwowy
ENS (jelitowy układ nerwowy, z ang. Enteric Nervous System) jest częścią autonomicznego układu nerwowego i odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu funkcji przewodu pokarmowego. ENS jest często nazywany „drugim mózgiem” ze względu na jego zdolność do niezależnego zarządzania wieloma procesami w jelitach, bez potrzeby interwencji centralnego układu nerwowego.
ENS jest odpowiedzialny za:
- Kontrolę perystaltyki – reguluje skurcze mięśni gładkich jelit, co umożliwia przemieszczanie treści pokarmowej przez przewód pokarmowy.
- Sekrecję enzymów trawiennych – steruje wydzielaniem enzymów, które pomagają w trawieniu pokarmu.
- Regulację przepływu krwi w jelitach – kontroluje przepływ krwi w naczyniach krwionośnych jelit, co jest kluczowe dla dostarczania i odbierania składników odżywczych ze światła jelita i tlenu.
- Komunikację z mózgiem – wysyła sygnały do mózgu za pośrednictwem nerwu błędnego, co umożliwia dwukierunkową komunikację między jelitami a centralnym układem nerwowym.
ENS składa się z dwóch głównych splotów nerwowych:
- Splot Auerbacha (splot mięśniowy) – znajduje się między warstwami mięśni gładkich jelit i kontroluje ich skurcze oraz relaksację.
- Splot Meissnera (splot podśluzówkowy) – umiejscowiony w warstwie podśluzówkowej jelit i odpowiada za regulację sekrecji oraz przepływu krwi.
Jakie choroby układu pokarmowego może wywołać stres?
Stres może mieć znaczący wpływ na układ pokarmowy i przyczyniać się do rozwoju różnych chorób oraz dolegliwości. Poniżej znajdują się niektóre z chorób układu pokarmowego, które mogą być wywołane lub zaostrzane przez stres:
Zespół jelita drażliwego (IBS)
Stres może nasilać objawy IBS poprzez zaburzanie komunikacji między mózgiem a jelitami (osi mózgowo-jelitowej), wpływając na motorykę jelit oraz percepcję bólu. Maślan sodu przyczynia się do poprawy motoryki jelit oraz, jak wykazano w badaniach – przyczynia się do zmniejszenia nasilenia dolegliwości bólowych.
Choroby zapalne jelit (IBD)
Stres może zaostrzać objawy i wywoływać nawroty IBD poprzez wpływ na układ odpornościowy oraz odpowiedź zapalną w jelitach.
Choroba refluksowa przełyku (GERD)
Stres może zwiększać produkcję kwasu żołądkowego oraz osłabiać dolny zwieracz przełyku, co prowadzi do nasilenia objawów refluksu.
Wrzody żołądka i dwunastnicy
Stres może zwiększać produkcję kwasu żołądkowego oraz zmniejszać produkcję ochronnego śluzu, co sprzyja powstawaniu wrzodów.
Zaburzenia trawienia (dyspepsja)
Stres może wpływać na ruchliwość przewodu pokarmowego oraz produkcję enzymów trawiennych, co prowadzi do objawów dyspepsji.
Zaparcia
Stres może zaburzać perystaltykę jelit oraz zmniejszać przepływ krwi do jelit, co prowadzi do zaparć.
Biegunka
Stres może przyspieszać ruchy jelit, co prowadzi do biegunki.
Zaburzenia apetytu
Hormony stresu, takie jak kortyzol, mogą wpływać na ośrodki głodu i sytości w mózgu, co prowadzi do zmian w nawykach żywieniowych.
Zespół nieszczelnego jelita
U pacjentów odczuwających nadmierny stres dochodzi do zmian w obrębie mikrobioty jelitowej wpływających na szereg funkcji flory jelitowej, a także samego jelita. Może dochodzić do zaburzeń pracy układu pokarmowego i wystąpienia dolegliwości, takich jak bóle brzucha, czy biegunki, a także zespołu nieszczelnego jelita, które może towarzyszyć IBS.
Praktycznie wszystkie te choroby należy leczyć pod ścisłą kontrolą lekarza. W porozumieniu ze specjalistą można stosować żywność specjalnego przeznaczenia medycznego jak np. Preparat Intesta®, zawierający sól sodową kwasy masłowego (maślan sodu), który wspiera wzrost korzystnych bakterii jelitowych, co jest ważne dla utrzymania zdrowej równowagi mikrobioty. Może to zmniejszać objawy takie jak wzdęcia i dyskomfort, a także wspomagać procesy trawienne i poprawiać motorykę jelit, co jest istotne dla osób z problemami trawiennymi.
Stres wpływa na układ pokarmowy poprzez:
- Oś mózgowo-jelitową – komunikacja między mózgiem a jelitami może zostać zakłócona na skutek nadmiernego i przewlekłego stresu. Stres aktywuje układ współczulny, co prowadzi do uwalniania adrenaliny i noradrenaliny. Te hormony mogą wpływać na motorykę jelit, powodując przyspieszenie lub spowolnienie perystaltyki, co może prowadzić do biegunek lub zaparć.
- Hormony stresu – kortyzol i adrenalina mogą wpływać na funkcje przewodu pokarmowego.
- Układ odpornościowy – stres może osłabiać układ odpornościowy, zwiększając ryzko stanów zapalnych.
Redukowanie stresu jest kluczowe dla ogólnego zdrowia, w tym dla zdrowia osi mózgowo-jelitowej. Istnieje wiele strategii, które można zastosować, aby zmniejszyć poziom stresu. To m. in.: regularne ćwiczenia fizyczne, takie jak bieganie, pływanie, jazda na rowerze lub nawet spacery, które mogą pomóc w redukcji poziomu stresu poprzez uwalnianie endorfin – hormonów odpowiedzialnych za dobry nastrój. Innym sposobem jest spożywanie zbilansowanej diety bogatej w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, białko i zdrowe tłuszcze, co może wspierać zdrowie fizyczne i psychiczne. Istotnym elementem jest także ograniczenie spożycia kofeiny, alkoholu i nikotyny, ponieważ te substancje mogą wpływać na nastrój i poziom stresu.